PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z BIOLOGII

ROK SZKOLNY 2022/2023

nauczyciel prowadzący: mgr Karolina Barwicka

oddziały klasowe: 5 - 8

I. WYMAGANIA EDUKACYJNE I KRYTERIA NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE ORAZ SPOSOBY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA:

1. Wymagania edukacyjne (opracowane na podstawie Programu nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej, wyd. Nowa Era)

a) Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Znajomość różnorodności biologicznej oraz podstawowych zjawisk i procesów

biologicznych.

Uczeń opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy; wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne

zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku; przedstawia i wyjaśnia zależności

między organizmem a środowiskiem; wykazuje, że różnorodność biologiczna jest wynikiem

procesów ewolucyjnych.

II. Planowanie i przeprowadzanie obserwacji i doświadczeń oraz wnioskowanie w oparciu o ich

wyniki.

Uczeń określa problem badawczy, formułuje hipotezy, planuje i przeprowadza oraz

dokumentuje obserwacje i proste doświadczenia biologiczne; określa warunki doświadczenia,

rozróżnia próbę kontrolną i badawczą; analizuje wyniki i formułuje wnioski; przeprowadza

obserwacje mikroskopowe i makroskopowe preparatów świeżych i trwałych.

III. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy materiałów źródłowych.

Uczeń wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji; odczytuje,

analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe; posługuje się

podstawową terminologią biologiczną.

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów biologicznych.

Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między

zjawiskami, formułuje wnioski; przedstawia opinie i argumenty związane z omawianymi

zagadnieniami biologicznymi.

V. Znajomość uwarunkowań zdrowia człowieka.

Uczeń analizuje związek pomiędzy własnym postępowaniem a zachowaniem zdrowia oraz

rozpoznaje sytuacje wymagające konsultacji lekarskiej; uzasadnia znaczenie krwiodawstwa

i transplantacji narządów.

VI. Postawa wobec przyrody i środowiska.

Uczeń uzasadnia konieczność ochrony przyrody; prezentuje postawę szacunku wobec siebie

i wszystkich istot żywych; opisuje i prezentuje postawę i zachowania człowieka

odpowiedzialnie korzystającego z dóbr przyrody.

b) Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Organizacja i chemizm życia. Uczeń:

1) przedstawia hierarchiczną organizację budowy organizmów;

2) wymienia najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów;

3) wymienia podstawowe grupy związków chemicznych występujących w organizmach

(białka, cukry, tłuszcze, kwasy nukleinowe, woda, sole mineralne) i podaje ich funkcje;

4) dokonuje obserwacji mikroskopowych komórki (podstawowej jednostki życia), rozpoznaje

(pod mikroskopem, na schemacie, na zdjęciu lub na podstawie opisu) podstawowe elementy

budowy komórki (błona komórkowa, cytoplazma, jądro komórkowe, chloroplast,

mitochondrium, wakuola, ściana komórkowa) i przedstawia ich funkcje;

5) porównuje budowę komórki bakterii, roślin i zwierząt, wskazując cechy umożliwiające ich

rozróżnienie;

6) przedstawia istotę fotosyntezy jako jednego ze sposobów odżywiania się organizmów

(substraty, produkty i warunki przebiegu procesu) oraz planuje i przeprowadza doświadczenie

wykazujące wpływ wybranych czynników na intensywność procesu fotosyntezy;

7) przedstawia oddychanie tlenowe i fermentację jako sposoby wytwarzania energii potrzebnej do

życia (substraty, produkty i warunki przebiegu procesów) oraz planuje i przeprowadza

doświadczenie wykazujące, że podczas fermentacji drożdże wydzielają dwutlenek węgla;

8) przedstawia czynności życiowe organizmów.

II. Różnorodność życia

1. Klasyfikacja organizmów. Uczeń:

1) uzasadnia potrzebę klasyfikowania organizmów i przedstawia zasady systemu klasyfikacji

biologicznej;

2) przedstawia charakterystyczne cechy organizmów pozwalające przyporządkować je do

odpowiedniego królestwa;

3) rozpoznaje organizmy z najbliższego otoczenia, posługując się prostym kluczem do ich

oznaczania.

2. Wirusy – bezkomórkowe formy materii. Uczeń:

1) uzasadnia, dlaczego wirusy nie są organizmami;

2) przedstawia drogi rozprzestrzeniania się i zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez

wirusy (grypa, ospa, różyczka, świnka, odra, AIDS).

3. Bakterie – organizmy jednokomórkowe. Uczeń:

1) podaje miejsca występowania bakterii;

2) wymienia podstawowe formy morfologiczne bakterii;

3) przedstawia czynności życiowe bakterii;

4) przedstawia drogi rozprzestrzeniania się i zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez

bakterie (gruźlica, borelioza, tężec, salmonelloza);

5) wyjaśnia znaczenie bakterii w przyrodzie i dla człowieka.

4. Protisty – organizmy o różnorodnej budowie komórkowej. Uczeń:

1) wykazuje różnorodność budowy protistów (jednokomórkowe, wielokomórkowe) na wybranych

przykładach;

2) przedstawia wybrane czynności życiowe protistów (oddychanie, odżywianie, rozmnażanie);

3) zakłada hodowlę protistów oraz dokonuje obserwacji mikroskopowej protistów;

4) przedstawia drogi zakażenia i zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez protisty

(toksoplazmoza, malaria).

5. Różnorodność i jedność roślin:

1) tkanki roślinne – uczeń dokonuje obserwacji i rozpoznaje (pod mikroskopem, na schemacie, na

zdjęciu lub na podstawie opisu) tkanki roślinne oraz wskazuje ich cechy adaptacyjne do

pełnienia określonych funkcji (tkanka twórcza, okrywająca, miękiszowa, wzmacniająca,

przewodząca);

2) mchy – uczeń:

a) dokonuje obserwacji przedstawicieli mchów (zdjęcia, ryciny, okazy żywe) i przedstawia cechy

ich budowy zewnętrznej,

b) na podstawie obecności charakterystycznych cech identyfikuje nieznany organizm jako

przedstawiciela mchów,

c) wyjaśnia znaczenie mchów w przyrodzie; planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące

zdolność mchów do chłonięcia wody;

3) paprociowe, widłakowe, skrzypowe – uczeń:

a) dokonuje obserwacji przedstawicieli paprociowych, widłakowych i skrzypowych

(zdjęcia, ryciny, okazy żywe) oraz przedstawia cechy ich budowy zewnętrznej,

b) na podstawie obecności charakterystycznych cech identyfikuje nieznany organizm jako

przedstawiciela paprociowych, widłakowych lub skrzypowych,

c) wyjaśnia znaczenie paprociowych, widłakowych i skrzypowych w przyrodzie;

4) rośliny nagonasienne – uczeń:

a) przedstawia cechy budowy zewnętrznej rośliny nagonasiennej na przykładzie sosny,

b) rozpoznaje przedstawicieli rodzimych drzew nagonasiennych,

c) wyjaśnia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i dla człowieka;

5) rośliny okrytonasienne – uczeń:

a) rozróżnia formy morfologiczne roślin okrytonasiennych

(rośliny zielne, krzewinki, krzewy, drzewa),

b) dokonuje obserwacji rośliny okrytonasiennej (zdjęcia, ryciny, okazy żywe); rozpoznaje jej

organy i określa ich funkcje (korzeń, łodyga, liść, kwiat),

c) opisuje modyfikacje korzeni, łodyg i liści jako adaptacje roślin okrytonasiennych do życia

w określonych środowiskach,

d) przedstawia sposoby rozmnażania wegetatywnego roślin oraz dokonuje obserwacji wybranych

sposobów rozmnażania wegetatywnego,

e) rozróżnia elementy budowy kwiatu i określa ich funkcje w rozmnażaniu płciowym,

f) przedstawia budowę nasiona rośliny (łupina nasienna, bielmo, zarodek),

g) planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wybranego czynnika środowiska

(temperatura, dostęp tlenu, światła lub wody) na proces kiełkowania nasion,

h) przedstawia sposoby rozprzestrzeniania się nasion, wskazując odpowiednie adaptacje

w budowie owoców do tego procesu,

i) rozpoznaje przedstawicieli rodzimych drzew liściastych,

j) przedstawia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i dla człowieka.

6) różnorodność roślin; uczeń identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z grup

wymienionych w pkt 2–5 na podstawie jego cech morfologicznych.

6. Grzyby – organizmy cudzożywne. Uczeń:

1) przedstawia środowiska życia grzybów (w tym grzybów porostowych);

2) wymienia cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do grzybów;

3) wykazuje różnorodność budowy grzybów (jednokomórkowe, wielokomórkowe);

4) przedstawia wybrane czynności życiowe grzybów (odżywianie, oddychanie);

5) przedstawia znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka.

7. Różnorodność i jedność świata zwierząt:

1) tkanki zwierzęce – uczeń dokonuje obserwacji i rozpoznaje (pod mikroskopem, na schemacie,

na zdjęciu lub na podstawie opisu) tkanki zwierzęce (tkanka nabłonkowa, mięśniowa, łączna,

nerwowa) i wskazuje ich cechy adaptacyjne do pełnienia określonych funkcji;

2) parzydełkowce – uczeń:

a) przedstawia środowisko życia, cechy morfologiczne i tryb życia parzydełkowców,

b) obserwuje przedstawicieli parzydełkowców (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy

wspólne tej grupy zwierząt,

c) wyjaśnia znaczenie parzydełkowców w przyrodzie;

3) płazińce – uczeń:

a) przedstawia środowiska i tryb życia płazińców,

b) obserwuje przedstawicieli płazińców (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy

wspólne tej grupy zwierząt,

c) wykazuje związek budowy morfologicznej tasiemców z pasożytniczym trybem życia,

d) przedstawia drogi inwazji płazińców pasożytniczych i omawia sposoby profilaktyki chorób

wywoływanych przez wybrane pasożyty (tasiemiec uzbrojony i tasiemiec nieuzbrojony),

e) wyjaśnia znaczenie płazińców w przyrodzie i dla człowieka;

4) nicienie – uczeń:

a) przedstawia środowisko i tryb życia nicieni,

b) dokonuje obserwacji przedstawicieli nicieni (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy

wspólne tej grupy zwierząt,

c) przedstawia drogi inwazji nicieni pasożytniczych (włosień, glista i owsik) i omawia sposoby

profilaktyki chorób człowieka wywoływanych przez te pasożyty,

d) przedstawia znaczenie nicieni w przyrodzie i dla człowieka;

5) pierścienice – uczeń:

a) przedstawia środowisko życia, cechy morfologiczne oraz przystosowania pierścienic do trybu

życia,

b) dokonuje obserwacji poznanych przedstawicieli pierścienic (zdjęcia, filmy, schematy itd.)

i przedstawia cechy wspólne tej grupy zwierząt,

c) wyjaśnia znaczenie pierścienic w przyrodzie i dla człowieka;

6) stawonogi – uczeń:

a) przedstawia środowisko życia, cechy morfologiczne oraz tryb życia skorupiaków, owadów

i pajęczaków oraz wskazuje cechy adaptacyjne umożliwiające im opanowanie różnych

środowisk,

b) dokonuje obserwacji przedstawicieli stawonogów (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia

cechy wspólne tej grupy zwierząt,

c) wyjaśnia znaczenie stawonogów (w tym form pasożytniczych i szkodników) w przyrodzie i dla

człowieka;

7) mięczaki – uczeń:

a) przedstawia środowisko życia, cechy morfologiczne oraz tryb życia ślimaków, małży

i głowonogów,

b) dokonuje obserwacji przedstawicieli mięczaków (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia

cechy wspólne tej grupy zwierząt,

c) wyjaśnia znaczenie mięczaków w przyrodzie i dla człowieka;

8) różnorodność zwierząt bezkręgowych – uczeń identyfikuje nieznany organizm jako

przedstawiciela jednej z grup wymienionych w pkt 2–7 na podstawie jego cech

morfologicznych;

9) ryby – uczeń:

a) dokonuje obserwacji przedstawicieli ryb (zdjęcia, filmy, schematy, hodowle akwariowe itd.)

i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania ryb do życia w wodzie,

b) określa ryby jako zwierzęta zmiennocieplne,

c) przedstawia sposób rozmnażania i rozwój ryb,

d) wyjaśnia znaczenie ryb w przyrodzie i dla człowieka;

10) płazy – uczeń:

a) dokonuje obserwacji przedstawicieli płazów (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne

w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania płazów do życia

w wodzie i na lądzie,

b) określa płazy jako zwierzęta zmiennocieplne,

c) przedstawia sposób rozmnażania i rozwój płazów,

d) wyjaśnia znaczenie płazów w przyrodzie i dla człowieka;

11) gady – uczeń:

a) dokonuje obserwacji przedstawicieli gadów (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne

w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania gadów do życia

na lądzie,

b) określa gady jako zwierzęta zmiennocieplne,

c) przedstawia sposób rozmnażania i rozwój gadów,

d) wyjaśnia znaczenie gadów w przyrodzie i dla człowieka;

12) ptaki – uczeń:

a) przedstawia różnorodność środowisk życia i cech morfologicznych ptaków,

b) dokonuje obserwacji przedstawicieli ptaków (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne

w terenie itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania ptaków do lotu,

c) określa ptaki jako zwierzęta stałocieplne,

d) przedstawia sposób rozmnażania i rozwój ptaków,

e) wyjaśnia znaczenie ptaków w przyrodzie i dla człowieka;

13)ssaki – uczeń:

a) przedstawia różnorodność środowisk życia i cech morfologicznych ssaków,

b) dokonuje obserwacji przedstawicieli ssaków (zdjęcia, filmy, schematy, okazy naturalne

w terenie, itd.) i przedstawia ich cechy wspólne oraz opisuje przystosowania ssaków do życia

w różnych środowiskach,

c) określa ssaki jako zwierzęta stałocieplne,

d) przedstawia sposób rozmnażania i rozwój ssaków,

e) wyjaśnia znaczenie ssaków w przyrodzie i dla człowieka;

14) różnorodność zwierząt kręgowych – uczeń:

a) identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z gromad kręgowców

wymienionych w pkt 9–13 na podstawie jego cech morfologicznych;

b) porównuje grupy kręgowców pod względem cech morfologicznych, rozmnażania i rozwoju

oraz wykazuje związek tych cech z opanowaniem środowisk ich życia;

c) przedstawia przykłady działań człowieka wpływających na różnorodność ryb, płazów, gadów,

ptaków i ssaków.

III. Organizm człowieka.

1. Hierarchiczna budowa organizmu człowieka. Uczeń przedstawia hierarchizację budowy

organizmu człowieka (komórki, tkanki, narządy, układy narządów, organizm).

2. Skóra. Uczeń:

1) przedstawia funkcje skóry;

2) rozpoznaje elementy budowy skóry (na modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz określa

związek budowy tych elementów z funkcjami pełnionymi przez skórę;

3) uzasadnia konieczność konsultacji lekarskiej w przypadku rozpoznania niepokojących zmian

na skórze;

4) podaje przykłady chorób skóry (grzybice skóry, czerniak) oraz zasady ich profilaktyki;

5) określa związek nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV ze zwiększonym ryzykiem

występowania i rozwoju choroby nowotworowej skóry.

3. Układ ruchu. Uczeń:

1) rozpoznaje (na schemacie, rysunku, modelu, według opisu itd.) elementy szkieletu osiowego,

obręczy i kończyn;

2) przedstawia funkcje kości; określa cechy budowy fizycznej i chemicznej kości oraz planuje

i przeprowadza doświadczenie wykazujące rolę składników chemicznych kości;

3) przedstawia rolę i współdziałanie mięśni, ścięgien, kości i stawów w wykonywaniu ruchów;

4) uzasadnia konieczność aktywności fizycznej dla prawidłowej budowy i funkcjonowania układu

ruchu;

5) podaje przykłady schorzeń układu ruchu (skrzywienia kręgosłupa, płaskostopie, krzywica,

osteoporoza) oraz zasady ich profilaktyki.

4. Układ pokarmowy i odżywianie się. Uczeń:

1) rozpoznaje (na schemacie, rysunku, modelu, według opisu itd.) elementy układu pokarmowego;

przedstawia ich funkcje oraz określa związek budowy tych elementów z pełnioną funkcją;

2) rozpoznaje (na schemacie, rysunku, modelu, według opisu itd.) rodzaje zębów oraz określa ich

znaczenie w mechanicznej obróbce pokarmu; przedstawia przyczyny próchnicy i zasady jej

profilaktyki;

3) przedstawia źródła i wyjaśnia znaczenie składników pokarmowych (białka, cukry, tłuszcze,

witaminy, sole mineralne i woda) dla prawidłowego funkcjonowania organizmu oraz planuje

i przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność wybranych składników pokarmowych

w produktach spożywczych;

4) przedstawia miejsca trawienia białek, tłuszczów i cukrów; określa produkty tych procesów oraz

podaje miejsce ich wchłaniania; planuje i przeprowadza doświadczenie badające wpływ

substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi;

5) analizuje skutki niedoboru niektórych witamin (A, D, K, C, B6, B12) i składników mineralnych

(Mg, Fe, Ca) w organizmie oraz skutki niewłaściwej suplementacji witamin i składników

mineralnych;

6) wyjaśnia rolę błonnika w funkcjonowaniu układu pokarmowego oraz uzasadnia konieczność

systematycznego spożywania owoców i warzyw;

7) uzasadnia konieczność stosowania diety zróżnicowanej i dostosowanej do potrzeb organizmu

(wiek, płeć, stan zdrowia, aktywność fizyczna itp.), oblicza indeks masy ciała oraz przedstawia

i analizuje konsekwencje zdrowotne niewłaściwego odżywiania (otyłość, nadwaga, anoreksja,

bulimia, cukrzyca);

8) podaje przykłady chorób układu pokarmowego (WZW A, WZW B, WZW C, choroba

wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zatrucia pokarmowe, rak jelita grubego) oraz zasady ich

profilaktyki.

5. Układ krążenia. Uczeń:

1) rozpoznaje elementy budowy układu krążenia (na schemacie, rysunku, według opisu itd.)

i przedstawia ich funkcje;

2) analizuje krążenie krwi w obiegu małym i dużym;

3) przedstawia rolę głównych składników krwi (krwinki czerwone i białe, płytki krwi, osocze);

4) wymienia grupy krwi układu AB0 i Rh oraz przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa;

5) planuje i przeprowadza obserwację wpływu wysiłku fizycznego na zmiany tętna i ciśnienia

tętniczego krwi;

6) analizuje wpływ aktywności fizycznej i prawidłowej diety na funkcjonowanie układu krążenia;

7) podaje przykłady chorób krwi (anemia, białaczki), układu krążenia (miażdżyca, nadciśnienie

tętnicze, zawał serca) oraz zasady ich profilaktyki;

8) uzasadnia konieczność okresowego wykonywania badań kontrolnych krwi, pomiaru tętna

i ciśnienia tętniczego.

6. Układ odpornościowy. Uczeń:

1) wskazuje lokalizację (na schemacie, rysunku, według opisu itd.) wybranych narządów układu

odpornościowego: śledziony, grasicy i węzłów chłonnych oraz określa ich funkcje;

2) rozróżnia odporność wrodzoną i nabytą oraz opisuje sposoby nabywania odporności (czynna,

bierna, naturalna, sztuczna);

3) porównuje istotę działania szczepionek i surowicy; podaje wskazania do ich zastosowania oraz

uzasadnia konieczność stosowania obowiązkowych szczepień;

4) określa, w jakiej sytuacji dochodzi do konfliktu serologicznego i przewiduje jego skutki;

5) przedstawia znaczenie przeszczepów oraz zgody na transplantację narządów;

6) określa alergię jako nadwrażliwość układu odpornościowego na określony czynnik;

7) określa AIDS jako zaburzenie mechanizmów odporności.

7. Układ oddechowy. Uczeń:

1) rozpoznaje elementy budowy układu oddechowego (na schemacie, modelu, rysunku, według

opisu itd.) i przedstawia ich funkcje oraz określa związek budowy tych elementów z pełnioną

funkcją;

2) przedstawia mechanizm wentylacji płuc (wdech i wydech);

3) planuje i przeprowadza obserwację wpływu wysiłku fizycznego na zmiany częstości oddechu;

4) analizuje przebieg wymiany gazowej w tkankach i w płucach; planuje i przeprowadza

doświadczenie wykrywające obecność dwutlenku węgla oraz pary wodnej w powietrzu

wydychanym;

5) analizuje wpływ palenia tytoniu (bierne i czynne), zanieczyszczeń pyłowych powietrza na stan

i funkcjonowanie układu oddechowego;

6) podaje przykłady chorób układu oddechowego (angina, gruźlica, rak płuca) oraz zasady ich

profilaktyki.

8. Układ moczowy i wydalanie. Uczeń:

1) przedstawia istotę procesu wydalania i podaje przykłady substancji, które są wydalane

z organizmu człowieka (mocznik, dwutlenek węgla) oraz wymienia narządy biorące udział

w ich wydalaniu;

2) rozpoznaje elementy układu moczowego (na modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz

przedstawia ich funkcje;

3) podaje przykłady chorób układu moczowego (zakażenia dróg moczowych, kamica nerkowa)

oraz zasady ich profilaktyki;

4) uzasadnia konieczność okresowego wykonywania badań kontrolnych moczu.

9. Układ nerwowy. Uczeń:

1) rozpoznaje elementy ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego (na modelu, rysunku,

według opisu itd.) oraz określa ich funkcje;

2) porównuje rolę współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego;

3) opisuje łuk odruchowy i wymienia rodzaje odruchów; dokonuje obserwacji odruchu

kolanowego;

4) przedstawia sposoby radzenia sobie ze stresem;

5) uzasadnia znaczenie snu w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego;

6) przedstawia negatywny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego niektórych substancji

psychoaktywnych: alkoholu, narkotyków, środków dopingujących, dopalaczy, nikotyny

(w tym w e-papierosach) oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków.

10. Narządy zmysłów. Uczeń:

1) rozpoznaje elementy budowy oka (na modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia ich

funkcje w powstawaniu obrazu, dokonuje obserwacji wykazującej obecność tarczy nerwu

wzrokowego;

2) przedstawia przyczyny powstawania oraz sposoby korygowania wad wzroku

(krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm);

3) rozpoznaje elementy budowy ucha (na modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia ich

funkcje;

4) opisuje wpływ hałasu na zdrowie człowieka;

5) przedstawia rolę zmysłu równowagi, smaku, węchu i dotyku; wskazuje umiejscowienie

receptorów właściwych tym zmysłom oraz planuje i przeprowadza doświadczenie sprawdzające

gęstość rozmieszczenia receptorów w skórze różnych części ciała.

11. Układ dokrewny. Uczeń:

1) wymienia gruczoły dokrewne (przysadka, tarczyca, trzustka, nadnercza, jądra i jajniki);

wskazuje ich lokalizację i podaje wydzielane przez nie hormony (hormon wzrostu, tyroksyna,

insulina, glukagon, adrenalina, testosteron, estrogeny i progesteron) oraz przedstawia ich rolę;

2) przedstawia antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu;

3) wyjaśnia, dlaczego nie należy bez konsultacji z lekarzem przyjmować preparatów i leków

hormonalnych.

12. Rozmnażanie i rozwój. Uczeń:

1) rozpoznaje elementy budowy układu rozrodczego męskiego i żeńskiego

(na schemacie, według opisu itd.) oraz podaje ich funkcje;

2) opisuje fazy cyklu miesiączkowego kobiety;

3) określa rolę gamet w procesie zapłodnienia;

4) wymienia etapy rozwoju przedurodzeniowego człowieka (zygota, zarodek, płód) i wyjaśnia

wpływ różnych czynników na rozwój zarodka i płodu;

5) przedstawia cechy fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka;

6) przedstawia zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową;

7) uzasadnia konieczność wykonywania badań kontrolnych jako sposobu wczesnego wykrywania

raka piersi, raka szyjki macicy i raka prostaty.

IV. Homeostaza. Uczeń:

1) analizuje współdziałanie poszczególnych układów narządów w utrzymaniu niektórych

parametrów środowiska wewnętrznego na określonym poziomie (temperatura, poziom glukozy

we krwi, ilość wody w organizmie);

2) przedstawia zdrowie jako stan równowagi środowiska wewnętrznego organizmu oraz choroby

jako zaburzenia homeostazy;

3) analizuje informacje dołączane do leków oraz wyjaśnia, dlaczego nie należy bez wyraźnej

potrzeby przyjmować leków ogólnodostępnych i suplementów;

4) uzasadnia, że antybiotyki i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniem lekarza (dawka,

godziny przyjmowania leku i długość kuracji).

V. Genetyka. Uczeń:

1) przedstawia strukturę i rolę DNA;

2) wskazuje znaczenie struktury podwójnej helisy w procesie replikacji DNA; podaje znaczenie

procesu replikacji DNA;

3) opisuje budowę chromosomu (chromatydy, centromer) i podaje liczbę chromosomów komórek

człowieka oraz rozróżnia autosomy i chromosomy płci;

4) przedstawia znaczenie biologiczne mitozy i mejozy, rozróżnia komórki haploidalne

i diploidalne;

5) przedstawia nowotwory jako skutek niekontrolowanych podziałów komórkowych oraz

przedstawia czynniki sprzyjające ich rozwojowi (np. niewłaściwa dieta, niektóre używki,

niewłaściwy tryb życia, promieniowanie UV, zanieczyszczenia środowiska);

6) przedstawia dziedziczenie jednogenowe, posługując się podstawowymi pojęciami genetyki

(fenotyp, genotyp, gen, allel, homozygota, heterozygota, dominacja, recesywność);

7) przedstawia dziedziczenie płci u człowieka;

8) podaje przykłady chorób sprzężonych z płcią (hemofilia, daltonizm) i przedstawia ich

dziedziczenie;

9) wyjaśnia dziedziczenie grup krwi człowieka (układ AB0, czynnik Rh);

10) określa, czym jest mutacja oraz wymienia możliwe przyczyny ich występowania

(mutacje spontaniczne i wywołane przez czynniki mutagenne) i podaje przykłady czynników

mutagennych (promieniowanie UV, promieniowanie X, składniki dymu tytoniowego, toksyny

grzybów pleśniowych, wirus HPV);

11) podaje przykłady chorób genetycznych człowieka warunkowanych mutacjami (mukowiscydoza,

fenyloketonuria, zespół Downa).

VI. Ewolucja życia. Uczeń:

1) wyjaśnia istotę procesu ewolucji organizmów i przedstawia źródła wiedzy o jej przebiegu;

2) wyjaśnia na przykładach, na czym polega dobór naturalny i sztuczny oraz przedstawia różnice

między nimi;

3) przedstawia podobieństwa i różnice między człowiekiem a małpami człekokształtnymi jako

wynik procesów ewolucyjnych.

VII. Ekologia i ochrona środowiska. Uczeń:

1) wskazuje żywe i nieożywione elementy ekosystemu oraz wykazuje, że są one powiązane

różnorodnymi zależnościami;

2) opisuje cechy populacji (liczebność, zagęszczenie, rozrodczość, śmiertelność, struktura

przestrzenna, wiekowa i płciowa) oraz dokonuje obserwacji liczebności, rozmieszczenia

i zagęszczenia wybranego gatunku rośliny zielnej w terenie;

3) analizuje oddziaływania antagonistyczne: konkurencję wewnątrzgatunkową

i międzygatunkową, pasożytnictwo, drapieżnictwo i roślinożerność;

4) analizuje oddziaływania nieantagonistyczne: mutualizm obligatoryjny (symbioza), mutualizm

fakultatywny (protokooperacja) i komensalizm;

5) przedstawia strukturę troficzną ekosystemu, rozróżnia producentów, konsumentów

(I-go i dalszych rzędów) i destruentów oraz przedstawia ich rolę w obiegu materii i przepływie

energii przez ekosystem;

6) analizuje zależności pokarmowe (łańcuchy pokarmowe i sieci troficzne), konstruuje proste

łańcuchy pokarmowe (łańcuchy spasania) oraz analizuje przedstawione (w postaci schematu)

sieci i łańcuchy pokarmowe;

7) analizuje zakresy tolerancji organizmu na wybrane czynniki środowiska

(temperatura, wilgotność, stężenie dwutlenku siarki w powietrzu);

8) przedstawia porosty jako organizmy wskaźnikowe (skala porostowa), ocenia stopień

zanieczyszczenia powietrza tlenkami siarki, wykorzystując skalę porostową;

9) przedstawia odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody oraz propozycje racjonalnego

gospodarowania tymi zasobami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.

VIII. Zagrożenia różnorodności biologicznej. Uczeń:

1) przedstawia istotę różnorodności biologicznej;

2) podaje przykłady gospodarczego użytkowania ekosystemów;

3) analizuje wpływ człowieka na różnorodność biologiczną;

4) uzasadnia konieczność ochrony różnorodności biologicznej;

5) przedstawia formy ochrony przyrody w Polsce oraz uzasadnia konieczność ich stosowania dla

zachowania gatunków i ekosystemów.

2. Kryteria na poszczególne stopnie

1) stopień celujący (6) - otrzymuje uczeń, który w wysokim stopniu opanował wiedzę i umiejętności
z danego przedmiotu określone programem nauczania, którego treści wynikają z podstawy programowej,

2) stopień bardzo dobry (5) - otrzymuje uczeń, który opanował zakres wiedzy i umiejętności określony programem nauczania przedmiotu, którego treści wynikają z podstawy programowej
w danej klasie oraz sprawnie posługuje się zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne objęte programem nauczania, potrafi zastosować posiadaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach,

3) stopień dobry (4) - otrzymuje uczeń, który nie opanował w pełni wiadomości określonych programem nauczania przedmiotu w danej klasie, którego treści wynikają z podstawy programowej, a także poprawnie stosuje wiadomości, rozwiązuje (wykonuje) samodzielnie typowe zadania teoretyczne lub praktyczne,

4) stopień dostateczny (3) – otrzymuje uczeń, który nie opanował w pełni wiadomości określonych programem nauczania przedmiotu w danej klasie, którego treści wynikają z podstawy programowej, rozwiązuje typowe zadania teoretyczne i praktyczne o średnim stopniu trudności

5) stopień dopuszczający (2) - otrzymuje uczeń, który ma braki w opanowaniu podstawy programowej niewykluczające jednak możliwości uzyskania przez ucznia podstawowej wiedzy
w ciągu dalszej nauki, a przy tym rozwiązuje typowe zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim stopniu trudności,

6) stopień niedostateczny (1) - otrzymuje uczeń, który pomimo działań wspomagających
i zapobiegawczych ze strony nauczyciela nie spełnia kryteriów oceny dopuszczającej i nie opanował wymagań podstawy programowej.

3. Sposoby - formy sprawdzania osiągnięć ucznia.

Osiągnięcia ucznia sprawdzane są w formach prac pisemnych, takich jak: kartkówki, sprawdziany, prace klasowe, testy oraz odpowiedzi ustnych.

II. SPOSÓB OCENIANIA WYPOWIEDZI PISEMNYCH

Ocenianie prac pisemnych (praca klasowa, sprawdzian, kartkówka) odbywa się według następujących progów procentowych:

celujący 96 % -100%

bardzo dobry 95 % -90%

dobry 89% -75%

dostateczny 74% -50%

dopuszczający 49% -30%

niedostateczny 29% -0%

III. FORMY SPRAWDZANIA WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI

1. Kartkówka - dotyczy ostatniego tematu; może być przeprowadzona bez zapowiedzi.

2. Sprawdzian - obejmuje treści nauczania z ostatnich trzech lekcji; może być przeprowadzony bez uprzedzenia.

3. Praca klasowa z całego działu musi być zapowiedziana z tygodniowym wyprzedzeniem, poprzedzona wpisem do dziennika i lekcją powtórzeniową. Jeżeli uczeń był nieobecny na godzinnej pracy klasowej, to musi zgłosić do nauczyciela chęć jej napisania zaraz po powrocie do szkoły
i napisać ją w ciągu dwóch tygodni w terminie ustalonym przez nauczyciela. Jeśli tego nie uczyni, otrzymuje ocenę niedostateczną.

4. Test półroczny i roczny lub praca diagnozująca (opcjonalnie)

5. Odpowiedź (ustna, ustno-pisemna przy tablicy) - samodzielna, poprawna, wyczerpująca temat, zaprezentowana poprawnym językiem z użyciem odpowiednich terminów.

6. Prace domowe - samodzielne, estetyczne, zgodne z tematem.

7. inne, np. prowadzenie zeszytów – systematyczne, staranne, rzetelne.

8. Obok informacji o stopniu osiągnięcia przez ucznia wymagań edukacyjnych, nauczyciel dokonuje oceny o charakterze społeczno-wychowawczym, określając wkład pracy ucznia, systematyczność, aktywność na lekcjach, przygotowanie do zajęć.

9. Nieprzynoszenie na lekcję: podręcznika, zeszytu ćwiczeń, zeszytu przedmiotowego oraz braki zadań, a także nieudzielanie odpowiedzi na pytania nauczyciela - mogą skutkować otrzymaniem
„-„ (3 ”-„ ocena niedostateczna).

10. Nieobecność na poprzedniej lekcji, nie zwalnia ucznia z obowiązku przygotowania się
do następnych zajęć.

11. Ocenę niedostateczną z pracy klasowej należy poprawić w ciągu dwóch tygodni.

12. Uczeń zgłasza nauczycielowi problem z nawiązaniem połączenia internetowego podczas lekcji niezwłocznie po uzyskaniu ponownego dostępu do sieci. Jeśli sytuacja się powtarza, rodzic informuje o tym stanie nauczyciela.

13. Zasady oceniania bieżącego są zgodne z ocenianiem wewnątrzszkolnym.

14. Każdy uczeń jest oceniany zgodnie z zasadami sprawiedliwości. Oceniając, nauczyciel bierze pod uwagę możliwości intelektualne ucznia, jego zaangażowanie, wkład pracy oraz zalecenia Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej.

IV. SPOSÓB OCENIANIA AKTYWNOŚCI

Aktywna praca na lekcji – rozwiązywanie zadań tekstowych i problemowych, stosowanie wiedzy przedmiotowej w sytuacjach praktycznych, logiczne myślenie i wnioskowanie - nagradzana „+” (ilość plusów na daną ocenę określa nauczyciel prowadzący).

V. SPOSÓB OPISYWANIA NIEPRZYGOTOWANIA DO LEKCJI

1. Uczeń ma prawo zgłosić przed zajęciami 1 lub 2 razy w ciągu półrocza (ustala prowadzący) nieprzygotowanie do zajęć. Niewykorzystane „np.” nie przechodzą na następne półrocze. Uczeń nie może zgłosić „np.” przed zapowiedzianym wcześniej sprawdzianem, odpytywaniem, pracą klasową, kartkówką lub klasówką.

12. Uczeń ma prawo zgłosić przed zajęciami 1 lub 2 razy w ciągu półrocza (opcjonalnie, ustala prowadzący) brak zadania . Niewykorzystane „bz.” nie przechodzą na następne półrocze.